Reklama

Pomysł na wybudowanie pierwszego, dużego kościoła dla ewangelików w Lęborku zrodził się w pierwszej połowie XIX wieku. Ewangelicka parafia lęborska obejmowała w 1839 roku nie tylko obszar miasta Lęborka, ale także sąsiedzkie miejscowości: Nową Wieś Lęborską, Leśnice, Małoszyce, Dziechlino i Kębłowo; folwarki Henriettenthal i Röpke (Rybki) oraz leśnictwo miejskie. Kościół gminy luterańskiej – zbór św. Zbawiciela, znajdujący się od XVII wieku w budynku ratusza, przestał w tym czasie odpowiadać potrzebom powiększającej się szybko społeczności ewangelickiej. Sala ratuszowa stała się zbyt mała dla gminy liczącej na przełomie lat 20. I 30. XIX w. ponad 2000 osób. Ta sytuacja oraz pogarszający się stan techniczny budynku, skłoniły przedstawicielstwo gminy oraz władze miasta sprawujące nad nią patronat, do podjęcia starań o wzniesienie nowej świątyni.

O podjęciu wstępnych przygotowań do tej inwestycji świadczy spis członków gminy ewangelickiej mieszkających w Lęborku i w miejscowościach przynależnych do gminy przeprowadzony w 1839 roku w celu ustalenia liczby wiernych, jaką miał pomieścić kościół, który zamierzono zbudować. Stwierdzono wówczas, że wśród 4410 mieszkańców wyżej wymienionych miejscowości (w tym 3144 w samym Lęborku), do gminy należały 4023 osoby, z tego 2464 w wieku powyżej 14 roku życia. Zakładano, że przyszły kościół musi pomieścić 2/3 dorosłych wyznawców, co wyniosło 1643 osoby. Ustalenia te jednak się zdezaktualizowały, zanim plany budowy nowego kościoła doczekały się realizacji. Głównym powodem odłożenia inwestycji był brak odpowiednich środków finansowych.

Pierwszy dar na ten cel przekazała Elżbieta Karlstä, testamentem jeszcze z 1712 roku. W 1860 roku założono plan nowej świątyni i ustalono miejsce budowy za murami, na lęborskich pastwiskach w północnej części miasta. Plac, gdzie miała stanąć świątynia nazwano placem Salwatora. Ponieważ koszty budowy przekraczały możliwości gminy, król pruski Wilhelm I przekazał na ten cel 9000 talarów. Kwota ta stanowiła 70% całości kosztów. W 1866 roku w czasie adwentu uroczyści przekazano świątynię wiernym. Przez kolejne cztery lata doposażono ją i w 1870 roku została wyświęcona. Wzniesiona w stylu neogotyckim świątynia w nomenklaturze niemieckiej nosiła nazwę „Salvator Kirche”, co w języku polskim oznacza Kościół Zbawiciela.

Neogotycka budowla jest orientowana, czyli prezbiterium skierowane jest ku wchodowi. Kościół składa się z potężnego, oskarpowanego korpusu i pięciobocznego prezbiterium przyległego do nawy środkowej oraz równej mu szerokością wieży zachodniej. Wystrój elewacji zasobem form nawiązuje do kościoła św. Jakuba. Są to przede wszystkim ślepe, tynkowane, łukowate blendy oraz ślepe okulusy obiegające ściany prezbiterium. Ten repertuar „zapożyczonych” elementów został wzbogacony o ażurowe rozety w szczytach nad blendami, wypełnione ceglanym laskowaniem z motywem czterech kół wpisanych z wpisanym w nie wieloliściem. Całość bryły tej neogotyckiej konstrukcji cechuje logika, harmonijność i zrozumienie tak gotyckiej konstrukcji jak i detalu architektonicznego. Wnętrze organizują typowe dla zborów ewangelickich empory wstawione do nas bocznych, obejmujące trzy przęsła, a od zachodu połączone w całość empora muzyczną.

Już w latach 1895-1896 przeprowadzono remont kościoła w trakcie którego wyposażono go w instalację centralnego ogrzewania i oświetlenie gazowe. Pierwszy generalny remont świątyni rozpoczęto w 1910 r., a ukończono w roku następnym.

Podczas ostatnich dni wojennych kościół został częściowo uszkodzony a mianowicie: dach, okna, instalacja elektryczna i centralne ogrzewanie. W dużym stopniu został zdewastowane organy, w których brakowało 1260 piszczałek. Na remont Kościoła trzeba było dużego kapitału i wiele pracy, aby można znów go wizytować. Remontu częściowo dokonano już w 1946 r. ale organy pozostały całkowicie do remontu, brak było funduszy.

Gmina ewangelicka gromadziła się w świątyni do 1946 roku, choć liczba wiernych spadała, głównie z powodu akcji przesiedleńczej ludności niemieckiej. W kościele, który był jeszcze ewangelicki, ale nad majątkiem którego opiekę dzierżyli już katolicy pastor odprawiał nabożeństwa prawdopodobnie do 1946 roku. Po wyjeździe pastora i resztek gminy ewangelickiej, parafię przejął ks. Stanisław Myśliwiec z kościoła św. Jakuba. Rozpoczął się tym samym nowy, katolicki okres historii świątyni.

Poprzedni artykułWiemy jak będą nazywały się nowe ronda w Lęborku. Wkrótce decyzja rady miejskiej
Następny artykułPożegnanie proboszcza o. Romana Zioły w Sanktuarium św. Jakuba w Lęborku